De beste tips om snel beter te schrijven
Schrijven doe je altijd met een doel. Informeren, verkopen vertellen, amuseren, uitleggen…
De meeste mensen hebben precies in hun hoofd zitten wat ze willen vertellen. Inhoudelijk is er niets op aan te merken maar tekstueel valt er nog veel te verbeteren om de tekst beter leesbaar te maken.
Met deze Praktische Schrijfwijzer leer je snel betere teksten te schrijven.
Het is niet nodig daarvoor diep in de Nederlandse taal te duiken of veel tijd te investeren in oefeningen. Lees eerst de 16 tips een keer door en print daarna de checklist uit. Leg hem naast je toetsenbord, zo heb je altijd een controlemiddel bij de hand.
Wedden dat het werkt?
1. Bepaal het onderwerp
Dit klinkt heel logisch, toch is de verleiding groot om af te dwalen. Vaak weet je zelf zo veel van een onderwerp af, dat je het liefst álles wil vertellen. Je wil je lezer zo goed mogelijk helpen en ziet overal haakjes naar een gerelateerd onderwerp.
Hartstikke mooi. Maar schrijf daar dan een nieuw artikel(tje) over. Dat is het mooie van schrijven voor het web: door een link te plaatsen, kan de lezer zelf bepalen of hij/zij méér wil weten.
Heb je veel te vertellen over een bepaald thema en wil je niet naar andere pagina’s verwijzen? Gebruik dan tussenkopjes. Zorg dat elk tussenkopje duidelijk aangeeft wat de lezer in de volgende alinea kan verwachten. Alle tussenkopjes samen zouden een korte samenvatting moeten vormen van het stuk.
2. Hoe breng je snel structuur aan?
Weet je niet waar je moet beginnen en vind je het moeilijk om structuur aan te brengen in je tekst? Dan is de vraag- en antwoordmethode een slimme truc om veel informatie te geven zonder je zorgen te hoeven maken over structuur en verbindende teksten.
Bedenk welke vragen jouw onderwerp bij de lezer oproept. Schrijf de antwoorden bij de vragen en probeer dit wat beschrijvend te doen. Stel je maar voor dat je iemand aan de telefoon hebt die je uitleg moet geven. Vaak heb je dan de juiste toon te pakken!
In een informatieve tekst over knobbelvoeten, zouden de vragen er zo uit kunnen zien:
- Wat is een knobbelvoet?
- Hoe ontstaat een knobbelvoet?
- Welke symptomen kent een knobbelvoet?
- Is een knobbelvoet erfelijk?
- Wat kan ik zelf aan een knobbelvoet doen?
3. Waarom tussenkopjes moeten
Tussenkoppen zijn absoluut onmisbaar in webteksten. De lezer scant de tekst automatisch op zoek naar relevante informatie. Daarom is het ook zo belangrijk dat elk tussenkopje een mini-samenvatting is van de alinea die volgt.
Maar wat is een goede tussenkop?
Dat hangt van het soort tekst af. Je kunt onderstaande regels hanteren:
- Informatie tekst
Neutrale samenvattende tussenkopjes
Voorbeeld: Onze werkwijze is gewijzigd
- Wervende tekst (mailing, landingspagina, salespagina):
Korte krachtige koppen die een ik-wil-dat-gevoel oproepen
Voorbeeld: Win vliegreis voor 2 personen
LET OP: tussenkoppen hoeven geen lidwoorden te bevatten en eindigen zonder punt.
4. Voor wie is de tekst bedoeld?
Voor je doelgroep. Voor de bezoeker die toevallig voorbijkomt. Voor de lezer.
Niet voor jou dus. We weten het allemaal en toch wordt het nog steeds massaal ‘fout’ gedaan. We hebben het te veel over ons product of dienst, terwijl we vanuit de lezer moeten denken. Die denkt alleen maar ‘What’s in it for me?’
Schrijf dus vanuit het probleem van je lezer en kom daarna met jouw oplossing en vertel waarom juist jouw oplossing de beste is. De oplossing is tevens het verlangen van de lezer.
Probleem | Oplossing | Waarom? |
Hoofdpijn | Aspirine | Werkt snel en effectief |
Pijn aan de voeten | Steunzolen | Makkelijk en gezond voor hele lichaamshouding |
Bang bezit te verliezen | Verzekering | Zekerheid en vermindert risico |
Werkdruk zzp’er | Personal Assistent | Professionele ondersteuning en rust |
Je verkoopt niet jezelf. Je verkoopt geen product. Je verkoopt een oplossing.
5. Lees je tekst hardop voor
Dit is misschien wel de beste tip die ik je kan geven, die tevens het meest wordt genegeerd.
Eigenlijk 2 tips:
1. Print je tekst uit (echt, op papier zie je andere details dan op het scherm).
2. Lees je tekst hardop voor en je voelt en ziet waar het niet lekker loopt.
Als het tijdens het voorlezen niet lekker loopt, is het voor de lezer meestal ook lastig.
Omdat jij weet wat je wilt vertellen, is het nog maar een kleine stap om de zin tijdens het lezen om te buigen tot een goedlopende zin. Blijf net zo lang aanpassen tot ‘ie loopt als een trein.
6. Vermijd tangconstructies
Geen idee waar ik het over heb? Als je dit een keer hebt gelezen, vergeet je het niet meer.
In een zin staat een tangconstructie als zinsdelen die bij elkaar horen, ver uit elkaar staan. Ze zijn zeker niet fout maar ze maken het lezen wel vaak onnodig moeilijk. Lees je even mee?
[Je ziet meteen], aan de manier waarop ze haar lippen voortdurend tuit, nadat ze een facelift heeft gehad [dat haar uiterlijk erg belangrijk voor haar is].
De hoofdzin is vetgedrukt en vormt de ‘tang’. De rest van de zin staat in de tang en zorgt ervoor dat de lezer de draad kwijtraakt. Tangconstructies kun je voorkomen door zinsdelen die bij elkaar horen, bij elkaar te plaatsen.
Dus:
Aan de manier waarop ze haar lippen voortdurend tuit nadat ze een facelift heeft gehad, zie je meteen dat haar uiterlijk erg belangrijk voor haar is.
7. Weg met jargon
Je collega’s weten precies waar je het over hebt en misschien maak je er veel indruk mee in de kroeg: jargon, vaktermen. Maar de meeste mensen hebben geen idee waar je het over hebt.
Vooral managers kunnen er wat van. Bilateraaltjes, sublimeren, incentiveprogramma. Wie het niet begrijpt, zal er meestal ook niet naar vragen. Met een beetje pech voelt de lezer zich dom. Dat wil je toch niet op je geweten hebben?
Zoek een alternatief voor jargon of zet tussen haakjes wat je ermee bedoelt.
8. Gebruik synoniemen
We hebben allemaal voorkeur voor bepaalde woorden. Niks mis mee. Het wordt alleen saai wanneer je in een tekst steeds dezelfde term gebruikt.
‘Leuk’ is zo’n woord dat vaak gebruikt en misbruikt wordt. Leuk kan in zo veel verschillende situaties worden toegepast dat het niet leuk meer is.
Je tekst krijgt een enorme oppepper als je precíes het goede woord vindt dat je verhaal kracht bij zet.
Vind je het lastig een synoniem te vinden? Gebruik dan synoniemen.net. Dat doe ik ook en ik vind het hartstikke leuk handig.
9. Actief taalgebruik
Er is een verschil tussen actief en passief taalgebruik. Veel mensen gebruiken de hulpwerkwoorden worden, kunnen, zullen, moeten, gevolgd door een voltooid deelwoord (bijvoorbeeld hebben… gedaan’ = deden).
Zie hieronder het verschil:
🚫 Passief: De kinderen zullen door mij aangekleed worden.
✅ Actief: Ik kleed de kinderen aan.
🚫 Passief: Normaal zou ik zoiets nooit hebben gedaan.
✅ Actief: Normaal doe ik zoiets niet.
🚫 Passief: Aan kinderen met dyslexie zal extra aandacht worden besteed tijdens de toets.
✅ Actief: Kinderen met dyslexie krijgen extra aandacht tijdens de toets.
Passief taalgebruik klinkt afstandelijker. Actief taalgebruik leest vlotter en kost minder concentratie. Wil je jouw tekst controleren op passief taalgebruik? Doorzoek je Word-document dan op worden, kunnen, zullen, moeten, hebben.
Je hoeft trouwens niet altijd alle zinnen actief te maken, dat komt dan weer gekunsteld over.
10. De lengte van de zinnen
Een webtekst is geen roman. Mensen lezen webteksten op een beeldscherm, telefoon of tablet. Wie hele lappen tekst voorgeschoteld krijgt, is snel weg. Kijk daarom kritisch naar lange zinnen in je tekst. Is de zin op te delen in korte zinnen?
Tegen de tijd dat hij zijn fiets in de schuur had gezet, wat hij altijd ’s avonds deed, had zij de gordijnen al dichtgedaan en een negligeetje aangetrokken om hem te verrassen wanneer hij binnen zou komen.
(Dit is niet alleen een lange zin, er staan ook een tangconstructie en passief taalgebruik in.)
Tegen de tijd dat hij zijn fiets in de schuur had gezet |, wat hij altijd ’s avonds deed |, had zij de gordijnen al dichtgedaan |en een negligeetje aangetrokken |om hem te verrassen |wanneer hij binnen zou komen.
Je ziet dat er in deze zin heel veel mogelijkheden zijn om de zin door te knippen. Door af te wisselen met langere en kortere zinnen, ontstaat een mooi ritme.
Hij zette zijn fiets in de schuur. Dat deed hij iedere avond. Ondertussen deed zij de gordijnen dicht en trok een negligeetje aan. Ze wilde hem verrassen wanneer hij binnenkwam.
11. Gebruik spreektaal
Met veel mensen gebeurt er iets vreemds zodra ze gaan schrijven. De vlotste verhalenverteller gaat ineens officieel taalgebruik bezigen.
‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg,’ is een uitspraak waar ik doorgaans jeuk van krijg. Maar voor teksten gaat ‘ie wél op.
Kijk maar eens naar dit lijstje:
Thans – Nu, op dit moment
Als gevolg van – Door
Mede – Ook, onder andere, o.a.
Alsmede – En ook, evenals
Ten behoeve van – Over, voor
Met behulp van – Met, door
Ten aanzien van – Over
Aan de hand van – Met, door
Betreffende – Over
Maak jij je vaak schuldig aan dit soort ouderwets taalgebruik als je schrijft? Foei. Leer het af en download hier de complete synoniemenlijst.
12. De omgekeerde piramide
Had ik al gezegd dat lezers op het web ongeduldig zijn? Ze zijn zelfs vreselijk ongeduldig. Zodra ze op een webpagina komen, begint het scannen.
Grote kans dat ze de introtekst die jij met zorg hebt geschreven zonder pardon skippen. Ze willen namelijk weten of doorlezen zin heeft. Heb jij ze niet binnen een paar seconden overtuigd? Dan zijn ze weg.
Daarom schrijf je informatieve teksten volgens de omgekeerde piramide. In het bovenste brede deel komt de belangrijkste informatie te staan. De inleiding geeft meteen de hoofdboodschap prijs. In de inleiding beantwoord je deze vragen: wie, wat, waar, waarom, wanneer?
Als de lezer het boeiend genoeg vindt, scrolt hij wel verder.
Hou maar een krantenartikel in gedachten. Geen mens leest ’s morgens de héle krant. Je scant de koppen, leest de inleiding van een artikel en beslist dán of je het artikel wilt lezen om de details te weten te komen.
Je bouwt dus geen spanning op als je de hoofdboodschap bewaart tot het laatst. Je verliest gewoon de lezer.
13. Maak lijstjes met opsommingen
Je vergroot de leesbaarheid van je tekst als je opsommingen onder elkaar zet en niet achter elkaar in een zin. Die dit al bij twee of meer opsommingen, dat geeft de lezer een duidelijk overzicht.
Niet zo:
Ga naar je huisarts zodra je koorts hebt, sterretjes begint te zien, wartaal uitslaat en last hebt van nachtmerries.
Maar zo:
Begin met een inleidende zin waar de opsomming op kan aansluiten.
Ga naar je huisarts als je:
- koorts hebt;
- sterretjes ziet;
- last hebt van nachtmerries.
Wissel opsommingslijstjes altijd af met tekst anders wordt het dodelijk saai.
14. Gebruik emotie en zintuigen
Tot nu toe heb ik het vooral over structuur en techniek gehad. Die zijn belangrijk. Maar ook informatieve tekst gaat nooit alleen over de feiten. Het is de kunst om tussen alle informatie door contact te maken. Dit doe je door zintuigelijk en beeldend te schrijven zodat je emotie losmaakt.
Dit is misschien wel het lastigste, maar ook het leukste onderdeel van schrijven. Je moet je inleven in je lezer/doelgroep om te illustreren dat je hem begrijpt.
In een informatieve tekst over pijnlijke voetknobbels, kun je ook zorgen dat de ‘patiënt’ zich begrepen voelt.
Je bent bang dat je jouw zonvakantie niet kunt laten doorgaan, nu je zo’n last hebt van voetknobbels? Als je pijn hebt is het niet verstandig om veel te lopen. Extra reden om in je vakantie écht te relaxen!
In dit kleine stukje raak je de volgende emoties:
– angst dat de vakantie niet doorgaat;
– erkenning van de pijn;
– een oplossing want je kunt wel op vakantie gaan maar moet vooral relaxen.
Af en toe zo’n zin, zorgt ervoor dat informatieve teksten persoonlijker worden.
15. Ontwikkel je eigen stem
Oefening baart kunst en dat geldt ook voor schrijven. Hoe vaker je schrijft, hoe minder je hoeft na te denken over de techniek. Dan komt er meer ruimte voor de juiste tone of voice. Gun jezelf de tijd om die te ontwikkelen.
Schrijf je voor een bedrijf? Dan moet je je aan die huisstijl houden.
Schrijf je voor jezelf? Ontdek jouw stijl door vaak te schrijven. Word geen copycat maar vraag iemand die je vertrouwt om opbouwende feedback te geven. Of vraag het aan een schrijfcoach. Oh, wacht. Toevallig ben ik dat. Ik kijk graag mee!
16. Schrijven en genadeloos Schrappen
Hoe vervelend het ook is, als je tekst klaar is moet je genadeloos schrappen. De tekst moet fris, knapperig en fruitig zijn. Alles wat het lezen vertraagt, brengt het risico met zich mee dat de lezer afhaakt.
Zelfs al sneuvelt de helft van de tekst, denk nooit dat al dat werk voor niets was. Het voorwerk is nodig om tot het beste resultaat te komen.
Download hier de Praktische Schrijfwijzer met deze tips en een handige checklist om uit te printen.
Lotty Rothuizen | Schrijftraining en -coaching
Auteur van Opposites Attract
Ik schreef honderden blogs, webpagina's en SEO-teksten. Copywriting, nieuwsbrieven en social media teksten. Ik schreef over steunzolen, verzekeren en rijlessen. Over meubels, de zorg en de horeca.
Met mijn incompany schrijftraining deel ik mijn kennis en 13+ jaar ervaring om bedrijven te helpen die hun interne en externe communicatie naar een hoger niveau willen tillen. En dat gaat sneller dan je denkt!