Haar kleine oogjes stralen in het gerimpelde gezicht. Ze kijkt om zich heen en haar blik blijft steeds op een andere bilpartij kleven, volgt die een tijdje om dan grinnikend commentaar te leveren.
‘Ik moest vroeger een korset dragen van mijn moeder. Al dat gewaggel, dat was niet netjes. Maar nu, nu zie je alles wat eronder zit!’

‘Vind je dat een verbetering of niet?’ vraag ik – denkend aan mijn eigen jurk die niet veel te raden over laat.
‘Oooh, ik vind dat iedereen gewoon moet doen wat ‘ie zelf wil.’ Ze klinkt gelaten en kijkt alweer naar het volgende stel dat langs het zonovergoten terras loopt. Ze hoeft niet te wijzen, je kunt zo ook wel zien wie haar interesse heeft.
‘Zo’n lage broek, is dat weer in de mode?’

Als haar kleinzoon naast haar komt zitten, pakt ze het vorige onderwerp toch weer op. ‘Ik moest wél een korset dragen maar geen beha,’ zegt ze tegen mijn zoon. Vragend kijkt hij mij aan en ik glimlach aanmoedigend. Luister even naar je oma, zeggen mijn ogen.
‘Jij hebt toch bijna geen borsten, zei mijn moeder tegen mij.’ Moeizaam draait ze haar gekromde lijf naar mijn zoon. ‘Weet je hoe dat kwam?’

Mijn zoon trekt zijn wenkbrauwen in een vraagteken. Wil ik dat weten zegt zijn gezicht. Mijn moeder houdt geen rekening meer met wat we willen weten, zij wil iets vertellen en ze is nog niet klaar.

‘Toen ik een meisje was, zo ongeveer vijftien jaar, kreeg ik ineens de baard in de keel. Zoals jongens dat hebben in de puberteit. En ik kreeg haren in mijn gezicht…’
De ogen van mijn zoon worden groot.
‘En ik werd niet meer ‘onge..’. Zo noemden wij dat, onge…  want het was niet netjes om het uit te spreken, snap je?’
Ik zie dat deze geheimtaal aan de andere kant van de tafel met vertraging wordt ontcijferd.

‘Er werd verder niet over gepraat in die tijd en mijn moeder nam me mee naar de dokter en die stuurde me door naar een specialist. Dat was heel wat hoor, zo’n jong meisje en dan zoiets… Maar mij kon het niet zoveel schelen.’

Mijn moeder kijkt haar kleinzoon met genoegen aan. Ze heeft zijn aandacht en die gaat ze nog even vasthouden. ‘De specialist ontdekte dat er cystes op één eierstok zaten. Ik maakte allemaal mannelijke hormonen aan. Die zware stem, die haren… net als een jongeman.’

Mijn zoon heeft spijt dat hij naast haar is gaan zitten en wiebelt wat ongemakkelijk op zijn stoel.
‘Toen hebben ze besloten één eierstok weg te halen en de ander te laten zitten. Ze kan nog zoveel kinderen krijgen als ze wil, zei de dokter. Nou, daar was ik toen helemaal niet mee bezig natuurlijk. Gelukkig is het allemaal goed gekomen.’

‘Kijk om je heen, het levend bewijs!’ Ik wijs naar de lange tafel met familie. Mijn zoon geeft me een boks boven tafel ten teken dat hij het heeft overleefd.
‘Oma ook een boks?’ Zoon grinnikt als oma haar vuistje in de lucht steekt.
Boks. Boks.

Als we na de lunch in colonne door de binnenstad van Deventer lopen, zit mijn moeder als een koningin in de gammele rolstoel. Van de Kleine Poot lopen we over de Brink naar de VVV, waar onze stadsgids ongeduldig staat te wachten. Ik herinner me de schriftelijke bevestiging.

‘Onze gidsen lopen op de afgesproken tijd, wilt u hier alstublieft rekening mee houden? Vertraging leidt tot inkorting van de rondleiding.’

‘Kan ik nog even plassen?’ vraag ik zo vrolijk mogelijk. Ik geniet ervan hoe ze op haar horloge kijkt en van het zure mondje waar met tegenzin een ja uitkomt.

Ons groepje staat in een halve cirkel om de gids heen. De dame draagt een grote vlindermodel zonnebril waardoor je haar ogen niet kunt zien en contact maken lastig is.

Het is bijna 30 graden, mijn moeder zit met een bloesje en een vest aan in de rolstoel. Ze vindt het niet te warm. De grijze plukjes haar die ik vanmorgen in de gauwigheid nog even heb bijgeknipt, zitten mooi op hun plek. Haar bril staat scheef op haar gezicht. Brillen en gehoorapparaten, ze gaan niet samen. Mijn zus zet nog een zonnebril over mijn moeders bril heen. Moeder houdt haar handtas op schoot en haar zwarte wandelstok stevig in haar handen.

Het plaatje is compleet. We hebben een maffiamoeder.

De bonte stoet gaat door het Bergkwartier omhoog richting de Bergkerk. De gids ontpopt zich als een versneld afgespeelde langspeelplaat. Bij iedere bezienswaardigheid ratelt ze haar verhaal in hoog tempo af. Ze voelt zich niet geroepen verhaal, tempo of geluidsniveau aan de groep aan te passen waardoor mijn moeder uit beleefdheid aanmoedigend knikt maar geen idee heeft waar het over gaat.

‘U weet dat nog wel,’ zegt ze regelmatig tegen mijn moeder, bij alles wat meer dan honderd jaar geleden is gebeurd.

‘Straks komen we langs de oudste winkel van Nederland: de borstelwinkel.’ Er worden wat flauwe grappen gemaakt over de borstenwinkel, die de gids wijselijk negeert. Voor de etalage kijkt ze nog eens op haar horloge maar nog voordat ze iets heeft kunnen zeggen is de hele familie de winkel in gegaan.
Hier worden we hartelijk ontvangen door de charmante eigenaresse die met zacht Deventers accent alles vertelt over de meer dan 150 verschillende borstels die zij verkoopt. ‘Alleen van dierlijke producten gemaakt, zoals varkenshaar, paardenhaar, geitenhaar, wildzwijnhaar, struisvogelveren en plantenvezels.’
Ik pak mijn iPhone en vraag of ik mag filmen. Een nieuwe langspeelplaat speelt. Een vriendelijke dit keer.

De gids wil nu toch echt wel een beetje doorlopen en nee ze heeft geen nieuwe groep hierna maar half vier is half vier. Hier in Deventer in elk geval wel. We worden heel toepasselijk op het Grote Kerkhof door haar achtergelaten en na dit afscheid laten we ons op het terras zakken voor een laatste rondje.

Zo dicht bij elkaar, daar worden we baldadig van. De telefoon van mijn schoonzus maakt een rondje over het terras. De inhoud van de video gaat alle fantasie te boven. #naakt #pingpong #penis. Eén ding is zeker, de man kan goed mikken.
De kleinkinderen kijken de vunzige grappen af van de oudere generatie. Als mijn zoon het filmpje heeft bekeken, jutten we hem op om het aan oma te laten zien. Even kijkt ‘ie of we dit echt menen en dan neemt hij de #challenge aan.

Mijn moeder kijkt zonder blikken of blozen en vraagt aan mijn broer: ‘Ben jij dat Chris?’